छत्रपती संभाजी महाराजांच्या पदस्पर्शाने पुनीत झालेल्या प्रचितगड हे तालुक्याचे शेवटचे टोक असून या गडावरून एकाच वेळी कोकण किनारपट्टी व देशावर लक्ष ठेवण्याचे ठिकाण होते. या प्रचितीगडावरून वारणा हि नदी उगम पावते. या नदीवर मातीचे वारणा धारण ३४.४० टी.एम. सी. चे असून त्यामधून ८ मेगावॅट इतकी वीजनिर्मिती होत आहे. या तालुक्यात प्रसिद्ध असे चांदोली अभयारण्य असून यामध्ये विविध प्रकारचे हिंस्र पशुपक्षी आहेत. तालुक्यात मोरणा हा दुसरा लघु पाटबंधारे प्रकल्प आहे. चांदोली अभयारण्यात विविध प्रकारच्या वनऔषधी वनस्पती आहेत.

           शिराळा पंचायत समिती लोकांना सोई सुविधा देणेसाठी नेहमीच अग्रही असते. तालुक्यात एकूण ९१ ग्रामपंचायती असून सर्व ग्रामपंचायती इंटरनेटद्वारे जोडलेल्या आहेत. पंचायत समिती मार्फत शासनाच्या विविध योजना गावपातळीवर पोहचल्या जातात. शाळा, अंगणवाडी, ग्रामपंचायत यांचेवर नियंत्रण ठेवणेचे काम पंचायत समिती मार्फत केले जाते.

           शिराळा तालुका हा महाराष्ट्र राज्यातील सांगली जिल्ह्यामधील एक तालुका आहे. सह्याद्रीच्या डोंगररांगा आणि निसर्गरम्य वातावरणामुळे शिराळा तालुका प्रसिद्ध आहे. शिराळा तालुका भौगोलिकदृष्टया पश्चिम, दक्षिण, उत्तर, या तीन विभागात विभागाला असून दक्षिण भाग वारणा, मोरणा नद्यामुळे सुजलाम सुफलाम झाला आहे. पश्चिम आणि उत्तर भाग हा डोंगराळ असून बहुतांश लोक कामधंद्यासाठी मुंबईस आहेत.

           शिराळा तालुक्यात निनाई सह साखर कारखाना करुंगली, विश्वास सह साखर कारखाना चिखली येथे आहेत तसेच मक्यावर प्रक्रिया करून उपपदार्थ निर्मितीचा सहकार तत्वावरील आशिया खंडातील पहिला प्रकल्प यशवंत ग्लुकोज सहकारी कारखाना पाडळी येथे आहे. तालुक्यातील मुख्य व्यवसाय शेती असून भात,ऊस पिके हे प्रमुख पिक आहे, त्याच बरोबर दुग्ध पालन व्यवसाय देखील आहेत.

           शिराळा तालुक्यात स्वातंत्र्यपूर्व काळात बिळाशी येथे जंगल सत्याग्रहाची नोंद इतिहासात आहे. तालुक्यात क्रांतिसिंह नाना पाटील यांच्या प्रतिसरकारची एक शाखा कार्यरत होती. तसेच स्वातंत्र्य संग्रामातील लोकांची लपण्याची ठिकाणे पश्चिम भागात होती.

           त्याचप्रमाणे संपूर्ण देशभरातून भक्तजण शिराळा येथे जिवंत नागाची पूजा पहाणेसाठी नागपंचमी दिवशी उपस्थित असतात. तसेच नवनाथापैकी गोरक्षनाथ यांचे भव्य मंदिर शिराळा येथे आहे. कुंभमेळ्यानंतर १५ दिवस सर्व साधूंचे वास्तव्य दर १२ वर्षानंतर असते.

• भौगोलिक पार्श्वभूमी:

  • स्थान: शिराळा तालुका सांगली जिल्ह्याच्या पश्चिम भागात वसलेला आहे.
  • भूभाग: हा तालुका डोंगराळ प्रदेशात आहे, त्यामुळे येथील जमीन चढ-उताराची आहे.
  • नद्या: मोरणा नदी या तालुक्यातून वाहते.
  • हवामान: शिराळ्यामध्ये मुसळधार पाऊस, थंड आणि गुलाबी हिवाळा असतो.
  • वनस्पती आणि प्राणी: या तालुक्यात घनदाट जंगले आहेत, जिथे विविध प्रकारचे प्राणी आणि वनस्पती आढळतात.
  • चांदोली धरण: आशिया खंडातील सर्वात मोठे मातीने बांधलेले धरण म्हणून चांदोली धरण ओळखले जाते.

• ऐतिहासिक पार्श्वभूमी:

  • शिराळ्याचा इतिहास खूप जुना आहे. पूर्वी या गावाला 'श्रीआलय' म्हणून ओळखले जायचे.
  • छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या काळात, शिराळ्याच्या आसपासच्या ३२ गावांचा महसूल येथील भुईकोट किल्ल्यावर जमा केला जात होता. त्यामुळे या गावाला 'बत्तीस शिराळा' असे नाव पडले.
  • समर्थ रामदास स्वामी यांनी १६४५ मध्ये येथे ११ मारुती मंदिरांची स्थापना केली त्यापैकी एक दक्षिणमुखी मारुती मंदिर ३२ शिराळा येथे आहे
  • शिराळा तालुक्यात अनेक प्राचीन मंदिरे आहेत, ज्यामुळे या ठिकाणाला धार्मिक महत्त्व आहे.
  • शिराळा शहर नागपंचमीच्या दिवशी साजरी होणाऱ्या नागपूजेसाठी जगभर प्रसिद्ध आहे. या दिवशी, लोक जिवंत नाग पकडून त्याची पूजा करतात.

• सांस्कृतिक पार्श्वभूमी:

  • शिराळा शहर नागपंचमीच्या दिवशी साजरी होणाऱ्या नागपूजेसाठी जगभर प्रसिद्ध आहे. या दिवशी, लोक जिवंत नाग पकडून त्याची पूजा करतात.
  • शिराळा तालुक्यात अनेक प्राचीन मंदिरे आहेत, ज्यामुळे या ठिकाणाला धार्मिक महत्त्व आहे.
  • शिराळा शहरात समर्थ रामदास स्वामींनी स्थापन केलेले ११ मारुतीचे मंदिर आहेत त्यापैकी एक दक्षिणमुखी मारुती मंदिर ३२ शिराळा येथे आहे
  • शिराळा तालुक्यामध्ये अनेक ऐतिहासिक किल्ले आहेत.
  • शिराळा तालुक्यामध्ये विविध प्रकारचे धार्मिक उत्सव आणि सण साजरे केले जातात.

• आर्थिक पार्श्वभूमी:

  • या तालुक्यात शेती हा मुख्य व्यवसाय आहे.
  • येथे भात, ऊस आणि इतर पिके घेतली जातात.
  • या तालुक्यात चांदोली धरण आहे, ज्यामुळे शेतीसाठी पाणी उपलब्ध होते.
  • शिराळा तालुक्यात अनेक उद्योगधंदे आहेत, ज्यामुळे येथील लोकांना रोजगार उपलब्ध झाला आहे.
  • शिराळा तालुक्यात अनेक बाजारपेठा आहेत, जिथे शेतीमाल आणि इतर वस्तूंची खरेदी-विक्री केली जाते.
  • शिराळा तालुक्यात अनेक बँका आणि वित्तीय संस्था आहेत, ज्यामुळे येथील लोकांना आर्थिक मदत मिळते.

• पर्यटन पार्श्वभूमी:

  • शिराळा तालुका निसर्गरम्य ठिकाणी वसलेला आहे, त्यामुळे येथे अनेक पर्यटन स्थळे आहेत.
  • सह्याद्री व्याघ्र प्रकल्प व चांदोली राष्ट्रीय उद्यान हे एक महत्त्वाचे पर्यटन स्थळ आहे.
  • येथील डोंगर, नद्या आणि जंगले पर्यटकांना आकर्षित करतात.
  • शिराळा शहरात अनेक ऐतिहासिक किल्ले आणि मंदिरे आहेत, ज्यामुळे हे शहर पर्यटकांसाठी एक महत्त्वाचे ठिकाण बनले आहे.
  • शिराळा तालुक्यात अनेक धबधबे आणि नैसर्गिक ठिकाणे आहेत, ज्यामुळे हे ठिकाण पर्यटकांसाठी एक उत्तम ठिकाण बनले आहे.

• शिराळा तालुक्याची वैशिष्ट्ये:

  • शिराळा तालुका निसर्गरम्य ठिकाणी वसलेला आहे.
  • शिराळा तालुक्यात अनेक ऐतिहासिक किल्ले आणि मंदिरे आहेत.
  • शिराळा तालुका कृषीप्रधान आहे.
  • शिराळा तालुका औद्योगिकदृष्ट्या विकसित होत आहे.
  • शिराळा तालुका पर्यटकांसाठी एक उत्तम ठिकाण आहे.
  • शिराळा तालुका नागपंचमीच्या दिवशी साजरी होणाऱ्या नागपूजेसाठी जगभर प्रसिद्ध आहे.